Samenvatting

Voortgang prestaties

In de bovenstaande tabel is weergegeven dat van de ruim 200 prestaties er 50 een afwijking kennen. Omdat wij alleen rapporteren over de oranje en rode kleuren, kan bij het lezen van deze rapportage het beeld ontstaan dat veel niet naar wens verloopt. Dat is niet zo. Ruim 75% van de prestaties voeren we volgens plan uit. We kunnen de meeste zaken realiseren binnen de kaders die in de begroting zijn gesteld. Maar dat laat onverlet dat de effecten van Corona ook in de voortgang van de prestaties sterk zichtbaar zijn!
Relevante afwijkingen op prestaties per programma

In programma 1 (Bestuur, inwoners en geld) lopen 2 van de 19 prestaties niet op schema. Dit betreft het structureel sluitend zijn van de meerjarenraming. Wij gaven u al aan dat wij ons, gelet op de grote financiële tekorten, primair richten op sluitend maken van de eerste twee jaarschijven, te weten 2021 en 2022.

In programma 2 (Veiligheid) zijn de afwijkingen beperkt. Van de 8 prestaties kent er 1 een afwijking. Dit betreft het tegenaan van digitale criminaliteit. We zien dat tijdens de Coronacrisis misbruik wordt gemaakt van onzekerheid en kwetsbaarheid van inwoners en de digitale criminaliteit juist toeneemt.

Binnen programma 3 Openbare Ruimte) verstevigen we de groene structuur en de bereikbaarheid van Apeldoorn. Veel van de voorgenomen activiteiten verlopen volgens planning. Bij 14 van de 64 prestaties is sprake van een afwijking. Daar waar enige achterstand is opgelopen zijn corona en capaciteitsproblemen de meest genoemde oorzaken. Bij Corona gaat het bijvoorbeeld om het niet kunnen doorlopen van een juist participatieproces met belanghebbenden. Voorbeelden hiervan zijn de realisatie van het groen-blauwe netwerk, het Elsbos en Zuiderpark. Op het gebied van verkeer is de realisatie van twee vrij liggende fietspaden vertraagd vanwege complexiteit en/of het aantal ontvangen reacties. Dit laatste geldt ook als oorzaak voor de aangepaste planning voor invoering van maatregelen verkeersontsluiting Zevenhuizen / Zuidbroek.
Voor wat betreft de doorstroming Laan van Zevenhuizen is na eerste onderzoek gebleken dat een aanvullend onderzoek naar stikstof noodzakelijk is. Corona leidt ook tot lagere inkomsten van de parkeergarages.

Onze ambitie in programma 4 (Milieu) is om de ecologische voetafdruk van Apeldoorn te verkleinen.
Speciale aandacht hierbij vragen wij voor het streven om de CO₂ uitstoot van Apeldoorn in 2022/2023 verminderd te hebben met 25% (ten opzichte van 2014). Daarin lopen we achter.

De meest recente Klimaatmonitor laat zien dat de CO₂ uitstoot in de periode 2014 tot 2017 met bijna 4% is afgenomen, terwijl dit volgens het scenario Versnelling Plus ruim 7% moet zijn.
Uitgangspunten bij het doorrekenen in 2016 van scenario Versnelling Plus waren gelijkblijvende aantallen inwoners en woningen t.o.v. 2014. Echter we constateren dat er wel groei van Apeldoorn heeft plaatsgevonden en dat er een groot aantal niet-energie neutrale woningen, bedrijven en voertuigen zijn bijgekomen.
Het is niet aannemelijk dat de doelstelling van 25% reductie in 2022/2023 gerealiseerd gaat worden.

Naast deze afwijking zijn binnen dit programma 3 prestaties van de in totaal 22 die een afwijking kennen. De pilot om de binnenstad afval vrij te maken (Caterplein) is vanwege Corona verschoven. Ook constateren we bij afval een aantal ontwikkelingen die voor een afwijking zorgen zoals hogere verwerkingskosten. Er zijn ook meevallers in het afvaldossier waardoor er geen aanleiding is om financiële nadelen te melden ten opzichte van de begroting.

Ook binnen programma 5 (Jeugd & onderwijs) zijn de effecten van Corona zichtbaar. Van de 11 prestaties kennen er 4 een afwijking. Door inzet van GGD-personeel voor ondersteuning t.b.v. Corona kon bijvoorbeeld niet vol worden ingezet op de Jeugdgezondheidszorg.  Ook het project Jongeren Op Gezond Gewicht kwam door Corona stil te liggen. Onze inzet is voor een belangrijk deel gericht geweest op het in stand houden van het zorglandschap tijdens de Coronacrisis. Binnen de landelijke richtlijnen stelden wij daarvoor een continuïteitsbijdrage beschikbaar aan zorgaanbieders die zich geconfronteerd zagen met grote daling van omzet. Ook werken wij ten tijde van het opstellen van dit document aan een regeling meerkosten waarop zorgaanbieders een beroep kunnen doen. In deze Turap gaan wij ervan uit dat beide ontwikkelingen opgevangen kunnen worden binnen bestaand budget en compensatie van het Rijk. Niet alleen Corona zorgde voor afwijking in activiteiten. Zo zien we een toenemende onderliggende problematiek onder schoolverzuim wat aanvullende acties noodzakelijk maakt.

Binnen Programma 6 (Apeldoorn Activeert) wijken 8 van de 15 prestaties af. Veel daarvan zijn ook hier een rechtstreeks gevolg van de Coronacrisis. De economische achteruitgang gaat gepaard met verlies aan banen. Dit werkt direct door in het kunnen realiseren van de prestatieafspraken die wij met Lucrato maakten. Maar ook de invulling van de regionale taakstelling banenafspraken stagneert hierdoor. Daarnaast kunnen door de RIVM-richtlijnen de activeringscoaches niet volledig worden ingezet en is educatie aan laaggeletterden slechts beperkt in alternatieve vorm mogelijk. Flankerend aan de effecten van Corona bereiken wij nog niet het gewenste percentage van inwoners waarbij wij in het eerste gesprek duidelijkheid geven over de uitkering. Wij kijken of aanpassingen in het werkprocessen hiervoor een oplossing kunnen bieden.

Van de 8 prestaties in programma 7 (Maatschappelijke Ondersteuning) kennen er 5 een afwijking. Vanwege Corona is de lopende tenderprocedure voor de basisontmoetingsplekken stilgelegd. Door de al eerder genoemde andere inzet van personeel van het CJG loopt daarnaast de inzet op het versterken van de gezondheid van inwoners met een laag sociaal-economische status vertraging op. Het inzetten om kwetsbare inwoners zoveel als mogelijk zelfstandig te laten wonen wordt beperkt doordat er onvoldoende geschikte woningen aanwezig zijn. Zoals al genoemd bij programma 5 hebben wij ook voor het Wmo-zorglandschap ingezet op behoud via het aanbieden van een continuïteitsbijdrage en het bieden van compensatie voor meerkosten aan zorgaanbieders.

In programma 8 (Cultuur, erfgoed, evenementen en sport) wijken 7 van de 28 prestaties af. Door Corona zijn de prestaties rond uitnodigend sportaanbod, de transformatie van het budget ondersteuningsregeling sportagenda en verbetering topsportevenementen vertraagd. Dit vooral doordat fysieke ontmoeting die voor deze activiteiten nodig is, in de afgelopen periode niet mogelijk was. Ook het festival Maaiveld en de proeftuin kunst en landschap konden vanwege Corona niet doorgaan.
Corona raakt ook diverse instellingen en verenigingen hard. Wij spannen ons in om daarbij te ondersteunen en instellingen en verenigingen door de crisis te helpen. Dit doen wij bijvoorbeeld door uitstel van betaling te geven voor huur of tarieven te verlagen. Soms is dat nog onvoldoende. Voor zowel Coda als Orpheus geldt dat wij als gemeente, samen met de provincie en het Rijk, een financiële bijdrage leveren om continuïteit te garanderen.

Programma 9 (Buitenstad) kent voor 6 van de 30 prestaties een afwijking. Veelal gaat het hier om een vertraging waarbij de doelstelling niet in gevaar komt. Voorbeelden daarvan zijn Skaeve huse, het Digitaal Stelsel Omgevingswet en de omgevingsvisie.

Effecten Covid-19
De afgelopen maanden zijn bijzonder en ingrijpend geweest door de gevolgen van het Coronavirus op onze samenleving. Bijna iedereen kent iemand die ziek is geweest of is overleden als gevolg van het virus.
Via twee eerdere raadsbrieven informeerden wij u over de gevolgen voor de coronacrisis voor Apeldoorn. Stap voor stap krijgen we een meer volledig beeld over de gevolgen van corona op de economie, onze samenleving en meer concreet ook op onze doelen die we in de MPM 2020-2023 nastreven en middelen die we daarvoor beschikbaar hebben. Hoewel de concreetheid toeneemt, hebben we ook in deze Turap te maken met belangrijke onzekerheden en risico’s. Eerder melden wij dat we om ons heen zien dat er steeds meer gewerkt wordt met een 3-fasen model:

1. Acute zorg: 3 tot 4 maanden, ad hoc, bestrijden van de crisis
2. Overbrugging: 6 – 12 maanden, behoud en stimulering
3. Herstel: 1 – 3 jaar, herstel en groei

De eerste fase lijkt ten einde. De cijfers van de Rivm laten al enige tijd een dalende trend zien en de gezondheidzorg is weer genormaliseerd. Het Kabinet zag daarin aanleiding om stapsgewijs en versneld de maatregelen te versoepelen. Daarmee komt de samenleving, hoewel nog altijd in aangepaste vorm, weer op gang. De fase van overbrugging is ingegaan. Daar waar de eerste inspanningen gericht waren op het voorkomen van blijvende schade door voorzieningen in stand te houden en zowel zorglandschap als bedrijven niet te laten omvallen, kan nu voorzichtig weer gekeken worden naar verder herstel. Duidelijk is dat het forse inspanningen vergt om dit herstel in te zetten. Bij de behandeling van het financieel perspectief heeft u daarover van gedachten gewisseld.

In deze Turap beperken wij ons tot de effecten die corona heeft in 2020. Eerder melden wij u daarover dat we de financiële gevolgen raamden op een bedrag tussen de € 8,5 en € 9,6 miljoen en € 6,3 tot € 7,4 miljoen aan risico’s, exclusief compensatie van Rijk en Provincie. De 1^e tranche van deze compensatie is inmiddels  van het Rijk ontvangen en bedraagt € 4,1 miljoen. Dit bedrag is verwerkt in programma 1.  Ook bestond er nog altijd een nadrukkelijke pm-post in de effecten en risico’s. Het is immers onduidelijk hoe de economie zich verder zal ontwikkelen, welk aandeel Apeldoorn gecompenseerd krijgt, welke steunmaatregelen nog gaan volgen en welke impact corona op langere termijn op onze samenleving heeft.
De actualisatie van deze cijfers in de voorliggende Turap komt uit op een bedrag tussen de €9,5 en € 11,6 miljoen, nog altijd zonder rekening te houden met compensatie van Rijk en provincie en daarnaast nog een stevig aantal pm-posten. Het risicobedrag is inmiddels opgelopen naar een bandbreedte van € 6 tot € 9 miljoen.
Naast dit financiële beeld is in deze Turap ook duidelijk welke geplande prestaties door de crisis geraakt worden. Dit is verwerkt in de betreffende programma's.
De onderstaande tabel geeft een samenvatting van de financiële effecten van Corona zoals wij die nu in beeld hebben. Zoals aangegeven zitten in deze cijfers nog diverse onzekerheden. De kolom "extra budget Turap" geeft aan welke bedragen in deze rapportage zijn verwerkt en tot een nadeel leiden. Daarbij is aangegeven in welk programma de informatie is terug te vinden. Bedragen die u in deze kolom nog niet aantreft zijn nog te onzeker om concreet te verwerken of daarvoor wij spannen ons in om die binnen huidig budget op te vangen.
In bijlage 1 treft u een uitgebreide toelichting op deze cijfers aan.

(1) Genoemde partijen komen in aanmerking voor een rijkssubsidie van € 796.000. Dit bedrag is buiten de kosten gelaten omdat rechtstreekse compensatie door het Rijk aan de instellingen plaatsvindt. Rekening houdend met mogelijke aanvullende kosten na 1 juni is in deze Turap een gemeentelijke bijdrage geraamd van € 1,0 miljoen. De bijdrage van de provincie die daarop ontvangen wordt, is € 0,5 miljoen en beschreven in onderstaand onderdeel “compensatie door medeoverheden”. Daarmee houden wij vooralsnog rekening met een netto effect voor Apeldoorn van € 0,5 mln.

(2) Dit bedrag betreft een inschatting van de meerkosten per peildatum 31 december 2020. Het werkelijke effect per 1 juni 2020 is daarmee lager. Sommige kosten zijn ook jaargebonden en niet/nauwelijks aan een bepaalde periode toe te rekenen.

Aan kosten is in de Turap een bedrag van € 8,8 miljoen verwerkt. Daarvan is een bedrag van € 0,5 miljoen opgenomen in de bandbreedte tekort zorgdomein (niet realiseren ombuiging / eigen bijdrage). Het restant bedrag van € 8.3 mln. minus de compensatie van € 4,7 mln., zijnde € 3,6 mln, is in de saldoanalyse als effect Corona meegenomen.

Compensatie door medeoverheden

Het Rijk gaf eerder aan de gemeenten te compenseren voor de extra kosten die gemaakt worden in verband met Corona. De eerste betaling die het Rijk hiervoor doet, is met de brief van 26 juni 2020 nader gespecificeerd. De vergoeding die Apeldoorn in deze 1e tranche ontvangt, is € 4,1 miljoen. De specificatie daarvan is als volgt:

Op een aantal onderdelen vindt nog nadere uitwerking van de compensatie plaats. Dit geldt bijvoorbeeld voor de compensatie aan sportverenigingen. Naast deze compensatie is ook een bedrag van € 463.000 van de Provincie ontvangen. Dat maakt het totaal van de ontvangen Corona compensatie bijna € 4,7 mln.
Aan kosten is in deze Turap een bedrag van € 8,7 miljoen verwerkt. Daarvan is een bedrag van € 0,5 miljoen opgenomen in de bandbreedte tekort zorgdomein (niet realiseren ombuiging / eigen bijdrage). Het restant bedrag van € 8.3 mln. minus de compensatie van € 4,7 mln., zijnde € 3,5 mln, is in de onderstaande saldoanalyse als effect Corona meegenomen.

Samenvatting financieel

We verwachten een nadelig saldo over 2020 van afgerond € 1,0 miljoen, inclusief een geraamd nadelig effect op de grondexploitatie van € 0,5 miljoen. Na verrekening met de bestemmingsreserves en de Algemene Reserve Grondbedrijf (ARG) is de verwachting dat daarmee over 2020 een nadelig resultaat van € 0,5 miljoen ontstaat. Belangrijke opmerking daarbij is dat de compensatie van het Rijk gebaseerd is op kosten t/m 1 juli 2020 terwijl in deze Turap aan de uitgavenkant kosten al voor een volledig jaar zijn opgenomen. Mogelijk komt er nog een aanvullende vergoeding van het Rijk waardoor het jaarrekeningsaldo in positieve zin wijzigt.

In de tabel onderaan dit hoofdstuk ziet u bij welke begrotingsprogramma's financiële afwijkingen ontstaan. U vindt een analyse van de verschillen in de financiële toelichting bij de programma's. Bij deze turap vindt u begrotingswijzigingen voor een aantal afwijkingen, veelal technisch van aard.
In lijn met vorig jaar hanteren wij ook dit jaar een bandbreedte voor de verwachte afwijking van het budget in het Zorgdomein (Jeugd en Wmo).

Grote financiële afwijkingen

Hieronder gaan we in op een aantal grotere financiële afwijkingen:

Relatie met het Financieel perspectief 2021-2024 en doorwerking effecten naar MPB 2021-2024

De structurele effecten van de mutaties, behoudens het onderdeel "Corona", zijn meegenomen in het Financieel perspectief 2021-2024 zoals aan de raad aangeboden. Voor Corona is het op dit moment nog lastig om een goede inschatting te geven van het structureel doorwerkende effect.

Wijziging risicoprofiel

In de programma's zijn geen wijzigingen op TOP - risico's verwerkt. Wel is er sprake van 1 overkoepelend nieuw TOP-risico, te weten het Corona risico. Zie daarvoor de bijlage.